Jak powstają szklane korale czyli opis techniki lampwork

Witajcie!

Bardzo się cieszę, że trafiłam do grona projektantów Pomorskie Craftuje, a zostanie Gościnną Projektantką miesiąca października „nobilituje” mnie jeszcze bardziej ;)

Chciałabym Wam w związku z tym opowiedzieć coś bliższego o technice, którą się zajmuję. Kto miał okazję czytać wywiad zamieszczony na PC kilka dni temu ten wie, że od kilku lat moją największą pasją jest szkło i szklane korale, tworzone w technice lampworkingu.

Czym jest lampwork i jakiego wymaga sprzętu?

Lampwork to technika przetapiania szkła w płomieniu palnika i tworzenia z niego korali, kaboszonów, figurek czy innych ozdobnych przedmiotów.

Różne wzory korali lampwork

Najważniejszym sprzętem w tej technice jest palnik gazowy lub gazowo-tlenowy (pracujący zazwyczaj na propanie technicznym, rzadziej propan-butanie), który daje temperaturę od ok. 800 do ok. 1600 stopni Celsjusza.

palnik gazowy

palnik gazowo-tlenowy

Palnik musi być dobrany do rodzaju szkła, na jakim chcemy pracować. Szkło do lampworkingu produkowane jest pod postacią prętów o średnicy od 2 do kilkunastu milimetrów oraz szerszych, szklanych rurek.

Rozróżniamy  dwa główne rodzaje szkła używanego w lampworkingu:

• szkło sodowe, tzw. „miękkie” (ang. soft glass)

• szkło borowo-krzemowe, tzw. „twarde” (and. hard glass)

Szkło sodowe wymaga niższej temperatury spalania, przy pracy z nim można używać zarówno palników gazowych, jak i gazowo-tlenowych. Jego niewątpliwym plusem jest szeroka gama kolorystyczna, uzyskiwana poprzez domieszki metali (np. odcienie niebieskie i zielone otrzymuje się poprzez dodanie związków miedzi, ciemnoniebieskie – kobaltu, żółty i kremowy przy użyciu tlenku srebra, fioletowy – manganu, zaś ciemnoróżowy – złota; w niektórych kolorach szkła używa się mieszanki różnych tlenków, aby stworzyć wielobarwne bądź cieniowane szkło). Związki zawarte w różnych kolorach szkła mogą reagować między sobą będąc w stanie płynnym, o czym należy pamiętać tworząc swoje prace.

Minusem pracy ze szkłem sodowym jest jego niższa trwałość na zmiany temperatury. Korale wykonane z tego szkła należy zaraz po zrobieniu odprężyć w specjalnym piecu, aby zapowiedz ich popękaniu czy wręcz rozpadnięciu się na kawałki. 

szklane pręty

Dużo wytrzymalsze na szok termiczny jest szkło borowo-krzemowe, które może stygnąć na powietrzu, bez pieca. Wymaga jednak wyższej temperatury spalania, jest droższe od sodowego i występuje w zdecydowanie mniejszej ilości odcieni. 

Wybierając szkło, należy zwrócić uwagę na jego współczynnik rozszerzalności cieplnej, oznaczany skrótem COE (z ang. coefficient of expansion) i w jednej pracy używać szkła o takim samym współczynniku, w przeciwnym wypadku koralik popęka. Szkło sodowe występuje w COE od 89 do 109, zaś boro-krzemowe -  od 32 do 33 COE.

Chcąc tworzyć szklane korale, należy zaopatrzyć się także w blat roboczy odporny na wysoką temperaturę, mandryle (pręciki ze stali nierdzewnej), separator (substancję pozwalającą na zdjęcie koralika z mandryli), a także szereg narzędzi do formowania szkła (takich jak szczypce, szpikulce, grafit) i pras nadającym koralom różne kształty.

narzędzia do pracy ze szkłem i okulary ochronne

Bardzo ważnym wyposażeniem są specjalne okulary ochronne oraz odpowiednia wentylacja zainstalowana tuż nad płomieniem palnika, pozwalająca pozbyć się produktów spalania niekorzystnych dla zdrowia.

warsztat pracy z wentylacją

Jak powstają szklane korale?

Szkło w prętach rozgrzewa się w płomieniu palnika do miękkości, jednocześnie drugą ręką rozgrzewając mandryl zanurzony w separatorze (separator w momencie pracy musi być już suchy). W chwili, gdy szkło płonie już pomarańczowym blaskiem, zbliżamy je powoli do separatora i obracając mandrylem w lewą stronę nawijamy rozgrzane szkło, tworząc niewielki dysk. Im dłużej obracamy mandryl i nawijamy roztopione szkło, tym większy będzie nasz koralik. Następnie delikatnie odrywamy szklany pręt w płomieniu palnika i odkładamy na blat roboczy. Koralik na mandrylu ponownie rozgrzewamy w płomieniu palnika i powoli kręcąc mandrylem, staramy się nadać mu okrągły kształt. Gotowy koralik odprężamy w piecu, a następnie zdejmujemy z mandryla i czyścimy z separatora. W miejscu zdjęcia koralika pozostanie jego dziurka.

nawijanie szkła na mandryl

Jak powstają różne wzory i kształty korali?

Do kształtowania korali używamy grafitu oraz pras i rollerów, natomiast wzory uzyskujemy poprzez warstwowe nakładanie szkła w różnych kolorach, które potem można potraktować różnymi narzędziami.

tworzenie wzoru

 Ciekawostki

• Lampworking to stara technika obróbki szkła, której historia sięga nawet V wieku p.n.e.!
• Pierwotnie do roztapiania szkła używano lampy olejowej, stąd też pochodzi nazwa lampwork (z ang. lamp- lampa, work - praca)
• Lampworking został rozwinięty w XII-XIV wieku na włoskiej wyspie Murano, położonej tuż koło Wenecji (napewno słyszeliście o "szkle weneckim" :))
• Szkła sodowego używamy na codzień, powstają z niego butelki, szklanki etc,
• Szkła borowo-krzemowego używa się w laboratoriach (zrobione są z niego probówki, kolby, mieszadła)
• Bombki choinkowe również tworzy się w płomieniu palnika ze specjalnych szklanych rurek, w które wdmuchuje się powietrze, aby otrzymać kulę

szklana rzeźba w Muzeum Szkła w Wenecji

Dotrwaliście do końca? Zdaję sobie sprawę, że na początek to ogrom dość skomplikowanych informacji, jednak bez takiego wyjaśnienia ciężko byłoby skompletować cały potrzebny sprzęt, a co dopiero zacząć na nim pracę.

Jeśli macie jakieś pytania odnośnie lampworkingu, z chęcią na nie odpowiem.

A za kilka dni zapraszam na tutorial, w którym zaprezentuję Wam tworzenie koralika ozdobionego kwiatem :)

Pozdrawiam i życzę Wam miłego weekendu,

Joanna